KARTAL / KERTAL
Ortaya Çıkış Hikayesi -1
‘Köyün birinde zengin bir ağanın dilsiz, sağır bir çobanı varmış. Bu çoban ağanın sürüsünü otlatırmış. Sürünün içinde hem ağanın hem de çobanın çok sevdiği bir kara kuzu varmış. Günlerden bir gün çoban koyunları otlatırken bir ağacın gölgesinde dinlenivermiş. Bu sırada kartalın biri fırsattan istifadeyle kara kuzuyu kaptığı gibi dağın zirvesine doğru uçmuş. Sürüde kara kuzunun olamadığını farkeden çoban dağın zirvesinde kartal sürülerini görünce hemencecik o yöne doğru koşmaya başlamış. Dağı zirvesinde kartalların kara kuzuyu yemek için bir birleriyle kıyasıya dövüştüklerini gören çoban, çaresiz bir biçimde ağaya gidip durumu anlatmaya başlamış. Ancak çoban dilsiz ve sağır olduğu için olayı, kartalların yaptığı hareketleri ve mücadele biçimlerini taklit yoluyla figürleştirerek ağaya ifade etmeye çalışmış. Ağa ve köylüler çobanın bu kartal taklidi yansımalı figür ve hareketlerinden esinlenerek ‘kartal oyunu’nu çıkarır. Zamanla oyun, düğün ve şenliklerde oynana gelerek yaygınlık kazanmıştır.’
Ortaya Çıkış Hikayesi -2
‘Bir avcı avlandıktan sonra avladığı ceylanı suyun kenarında yıkamak için bir taşın üzerine bırakır, dinlenmeye koyulur. O esnada heybetli bir kartal avı kaptığı gibi yüksek kayalıklara doğru uçmaya başlar. Durumu fark eden avcı tüfeğini kaptığı gibi kartalın konduğu kayalığa doğru koşar. Oraya vardığında ne görsün: Avı kapıp götüren kartal, avı kaptırmamak için diğer kartallarla büyük bir mücadele içindedir. Kartalların bir birleriyle olan amansız mücadelelerini gören avcı alelacele köye dönüp gördüklerini anlatmaya başlar. Anlatırken de kartalların yaptıkları hareketleri taklidi olarak yapmaya çalışır. Köy halkı da bu figür ve hareketlerden esinlenerek ‘kartal oyunu’nu oynamaya başlar.’
Ekibin başındaki oyuncu, ağzında koyun postu ile birlikte, davul-zurna eşliğinde her hangi bir noktadan oyun sahasına girmeye başlar. Bakışları ve yüz hareketleri kartalın hareket ve bakışlarına, parmaklara takılı mendillerle birlikte yaptığı el ve kol hareketlerini kartalın hareketlerine benzetmeye çalışır. Bir noktaya geldiğinde postu yere atar. Yere attığı postun etrafında dolaşır, postu koklar, bakışlarını sertleştirir, etrafı kolaçan eder, posttan parçalar koparır vb. hareketleri yaptıktan sonra tekrar postu ağzına alarak yürümeye başlar. Oyun alanının ortasına geldiğinde postu yere atar. Post etrafında dolanmaya başlar. Oyun alanına girme hazırlığını yapmakta olan diğer oyunculara, belli olmayacak biçimde, oyun alanına gelmelerini işaret eder. Diğer oyuncular oyun alanına girer ve postun etrafında çember kurar. Bütün oyuncular kartal hareketlerini yapmaya, posta yaklaşmaya başlar ve bunu gören postun başındaki kartal postu terk eder. Diğer oyuncular posta sırayla veya karışık olacak şekilde yaklaşıp, posttan parçalar koparır, kovalamaca başlar. İlk kartal olanları dışarıdan izler. Son hamlede tüm oyuncular çember halinde, eller arkada sallanır vaziyette posta yaklaşınca, postu getiren oyuncu bir yolunu bulur ve postun üstüne atlar. Bu esnada diğer tüm oyuncular dağılır. Postu getiren oyuncu postun başındayken dağılan diğer oyuncular yavaş yavaş bir araya toplanır. Bu arada postu getiren oyuncu postu ağzına alır ve çemberden çıkarak oyun alanı dışına atar. Geri dönerek halka halinde olan diğer oyunculara katılır. Daha sonra tüm oyuncular aynı anda kalkar ve ‘hey’ deyip başka bir oyuna geçiş yapar. Kartal oyunu sadece Bingöl’de oynanan bir oyunudur.
